Nieuwsberichten
Sanne Smulders in gesprek met… prof. dr. Adam Cohen
30 december 2020
Op zoek naar meer informatie zijn we in gesprek gegaan met Prof. dr. Adam Cohen, hoogleraar klinische farmacologie en was tot begin 2018 de algemeen bestuurder van het Centre for Human Drug Research. Het CHDR is een toonaangevend instituut dat in samenwerking met het LUMC en de Universiteit Leiden nieuwe geneesmiddelen onderzoekt bij de mens.
Sanne: Uit onderzoek blijkt dat er twijfel is over de wetenschappelijke basis van het vaccin, doordat het versneld is ontwikkeld. Hoe neemt u die twijfel weg?
Cohen: Twijfel wegnemen kan ik niet maar wel uitleggen hoe het zit. Het belangrijkste is dat het eigenlijk helemaal niet snel gaat – het gaat precies zoals het moet. Dat het misschien sneller gaat dan andere ontwikkelingen is iets anders. De redenen dat het zo snel gaat is meervoudig. Allereerst is het proces van vaccinatie tegen infectieziekten natuurlijk eeuwenoud en wetenschappelijk heel goed uitgewerkt. We doen dus niks nieuws en dat is heel anders dan bij bijvoorbeeld geneesmiddelen.De reactie van het lichaam op een vaccin is een verminderde reactie van het lichaam op een infectie dus het werkingsmechanisme is eigenlijk volledig natuurlijk en het immuunsysteem doet dit soort reacties dagelijks.
Het enige verschil met een daadwerkelijke infectie is dat we slechts een deel van het (in dit geval) virus geven en hoe dat wordt gemaakt. Er zijn eigenlijk een paar manieren. De mRNA methode (Pfizer en Moderna) laat de eigen cellen van het lichaam (vooral op de plek van injectie) een eiwit van het virus maken. Dat mRNA wordt toegediend in verder niet schadelijke vetbolletjes. Het virus kan ook toegediend met een ander virus dat zo is veranderd dat het het RNA wel kan afleveren in cellen maar zelf niet meer kan delen (Janssen en Oxford/Astra Zeneca). Die technologie is overigens al ontwikkeld in 1985 (in Leiden). Na toediening doet het immuunsysteem voor alle vaccins hetzelfde. Het kan dus snel omdat eigenlijk alle bouwstenen al aanwezig waren en alleen nog moesten worden samengesteld.
Vervolgens gaat het testen snel omdat er zoveel mensen ziek zijn. En natuurlijk ook omdat iedereen vind dat het er toe doet – en dat is ook zo. Samenvattend hebben we dus geluk gehad dat al die dingen er waren en natuurlijk dat het vaccin tot nu toe zo goed beschermt.
Sanne: Ook zijn er zorgen over bijwerkingen – bijvoorbeeld onder zorgverleners met een kinderwens – zijn deze twijfels terecht? Hoe zou u hen hierin adviseren of informeren?
Cohen: Er is geen enkele aanleiding om te denken dat een vaccin lange termijn bijwerkingen zal hebben – dat is nooit zo. Ook als je kijkt naar de werkingsmechanismen is dat eigenlijk onmogelijk. Het vaccin zelf is er maar eventjes en de immuunreactie is in principe niet anders dan de immuunreactie tegen het coronavirus. Op vruchtbaarheid is er zeker geen effect. Daartegenover staat dat we een aantal erg zieke zwangere patiënten hebben gezien met Covid, en een ernstige virusinfectie/longontsteking tijdens een gevorderde zwangerschap is met zekerheid iets dat je niet wil.
Het probleem van ‘bijwerkingen’ is dat als we dat woord gebruiken we zouden weten dat een bepaalde negatieve gebeurtenis die mensen ondervinden ook echt door het vaccin komt. Die kans benadert nul. Wat er wel gaat gebeuren is dat mensen negatieve dingen ondervinden dichtbij het moment van vaccinatie. Ga maar na: In Nederland krijgen iedere dag 100 mensen een hartinfarct. Er zullen er dus zijn die op de dag van vaccinatie een hartinfarct krijgen, maar dat heeft met zekerheid niks te maken met de vaccinatie. We moeten dus bijwerkingen (komen door het vaccin) heel goed onderscheiden van negatieve gebeurtenissen (die komen helaas toch voor). Verder moet je je ook realiseren dat we op dit moment vaccineren in een bevolking die ook de ziekte kan krijgen. Sommige van de negatieve gevolgen kunnen dus best komen door een al dan niet opgemerkte ‘echte’ infectie. Uiteindelijk gaat het om een afweging tussen de gevolgen van Covid (die weten we nu wel en zijn gigantisch) en die van het vaccin (bijna niks tot niks).
Sanne: Bij de griepprik staan sommige zorgverleners niet vooraan in de rij. Hoe denkt u dat de vaccinatiebereidheid vergroot kan worden onder zorgverleners als het gaat om dit nieuwe vaccin?
Cohen: Bovenstaande argumenten zouden gemakkelijk moeten aanslaan bij professionals in de gezondheidszorg die iedere dag met risicoafwegingen te maken hebben. Uitleg is het enige dat zal helpen en het voordeel is dat het zo duidelijk is. Verder is er natuurlijk ook nog het feit dat je door vaccinatie je omgeving helpt beschermen en dat lijkt me voor zorgverleners een no-brainer. Het mooie van vaccinatie ten opzichte van iedere andere behandeling is dat het effect op bescherming zo enorm groot is en de kans op negatieve effecten zo enorm laag. Misschien geloven mensen dat niet maar meer dan steeds maar uitleggen is niet mogelijk.
Sanne: Zou de VS als rolmodel kunnen fungeren in de vaccinatiebereidheid voor andere zorgverleners? Zo ja, hoe voorkom je dat men zich dan een proefkonijn voelt?
Cohen: Het Covid vaccin is zo goed getest als ieder ander vaccin dat mensen krijgen en de ontwrichting van de ziekte is afschuwelijk. De VS is niet nodig om de vaccinatiebereidheid te zien als een plicht jegens onze patiënten. We lopen geen risico en beschermen onszelf en mensen om ons heen. Wat wil je nog meer? Als zorgprofessionals zijn we bovendien als het goed is beter dan iemand anders in het land om die dingen te begrijpen.
Sanne: O.a. de woordvoerder van de FNV mevrouw Kitty de Jong ZEGT: “ze missen wetenschappelijke informatie”, als ze het heeft over de verpleegkundigen die twijfelen over vaccinatie. Aan welke wetenschappelijke informatie zou behoefte zijn?
Cohen: De wetenschappelijke informatie is inderdaad de basis. Heldere eenvormige uitleg, gedragen door onafhankelijke experts is essentieel en niet alleen voor verpleegkundigen. Overigens is voor de zorgprofessional, opgeleid met “evidence based practice”, de basis informatie over de vaccinatie – dus de artikelen in de medische tijdschriften – volstrekt te begrijpen.
Sanne: Hoe ziet u als wetenschapper de toekomst binnen deze pandemie tegemoet met de komst van het vaccin?
Cohen: Volgens mij is er een grote kans dat we dit weg kunnen vaccineren volgend jaar. We zijn niet van dit soort infecties af maar we hebben hopelijk geleerd om het de volgende keer nog beter te doen. Veel meer dan vaccinatie hebben we niet, maar je moet wel blind zijn om dit enorme geschenk van jarenlange wetenschappelijke ontwikkeling niet te omarmen!
Sanne: Is een vaccin eigenlijk een luxeprobleem? Zijn we door de vele overwinningen op infectieziekten in de geschiedenis de effectiviteit van vaccinaties vergeten?
Cohen: Voor een deel is dat waar, want wie heeft er ooit nog difterie, pokken of polio gezien, of zelfs mazelen? Maar Covid kennen we allemaal dus dat maakt twijfel over vaccinatie nog irrationeler.