Nieuwsberichten
De helft van de volwassen medicijngebruikers slikt een medicijn met invloed op de rijvaardigheid.
10 januari 2023
De afgelopen 12 maanden kregen 5,4 miljoen volwassen Nederlanders één of meer medicijnen met invloed op de rijvaardigheid. Daarbij gaat het vaak om middelen met veel invloed op de rijvaardigheid, waarbij de patiënt tijdelijk of helemaal niet mag rijden. Uit navraag bij medicijngebruikers blijkt dat dat een deel van deze patiënten toch rijdt, bijvoorbeeld uit onwetendheid of door onvoldoende kennis. Goede informatie vanuit zorgverleners over het effect dat medicijnen kunnen hebben op de rijvaardigheid is daarom van groot belang.
Aandacht voor medicijngebruik
Het IVM vraagt elk jaar op 9 januari aandacht voor verantwoord medicijngebruik. Dit jaar is het thema ‘Geneesmiddelen en verkeer’. Medicijnen kunnen invloed hebben op de rijvaardigheid. Dit geldt zowel voor automobilisten als bijvoorbeeld fietsers. Om ongelukken te voorkomen, geven artsen en apothekers voorlichting als een medicijn invloed heeft op de rijvaardigheid. Samen met de Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) deed het IVM onderzoek naar de omvang van en voorlichting over medicijnen in het verkeer.
5,4 miljoen medicijngebruikers met middelen die effect hebben op de rijvaardigheid
Uit onderzoek van de SFK blijkt dat in de periode november 2021 t/m oktober 2022 5,4 miljoen volwassen patiënten (40%) één of meer middelen kreeg dat de rijvaardigheid beïnvloedt. Van hen kregen 2,1 miljoen mensen een middel met een ernstige of potentieel gevaarlijke invloed. Het gaat daarbij vooral om slaap- en kalmeringsmiddelen (1,6 miljoen gebruikers) en sterkwerkende pijnstillers (0,9 miljoen gebruikers). Van deze 5,4 miljoen volwassenen zal een deel wel gedurende een periode hebben kunnen rijden met deze medicijnen. Bijvoorbeeld als de patiënt het middel alleen af en toe gebruikt, of voor een kortere periode. Ook went het lichaam aan sommige medicijnen, waardoor rijden na verloop van tijd toch weer mogelijk is.
Categorieën die bepalen of je met je medicatie mag rijden
De invloed van medicijnen op de rijvaardigheid wisselt. Om deze invloed duidelijk te maken zijn ze ingedeeld in categorieën. Hoe hoger de categorie, hoe meer invloed het medicijn heeft op de rijvaardigheid. Bij medicijnen uit categorie I mag je alleen niet rijden als je rijgevaarlijke bijwerkingen ervaart. Bij medicijnen uit categorie II mag je tijdelijk niet rijden. Bij categorie III mag je meestal langdurig niet rijden. Zowel apotheker als voorschrijver moeten je waarschuwen als een medicijn invloed heeft op de rijvaardigheid. Op de website www.rijveiligmetmedicijnen.nl kan iedereen opzoeken in welke categorie een medicijn valt en of je ermee mag rijden.
Aantal patiënten per categorie
| Categorie | Effect op de rijvaardigheid | Aantal gebruikers |
| I | Weinig invloed | 3,0 miljoen |
| II | Licht tot matige invloed | 2,3 miljoen |
| III | Ernstige of potentieel gevaarlijke invloed | 2,1 miljoen |
| Totaal (unieke gebruikers*) | 5,4 miljoen |
* Mensen kunnen geneesmiddelen uit meer categorieën gebruiken. Daarom is de optelling van het aantal gebruikers per categorie hoger dan het totaal aantal unieke gebruikers.
Top 10 gebruikte medicijnen uit categorie III
| Medicijn | Toepassing | Aantal patiënten | |
| 1 | Oxazepam | Slaap- en kalmeringsmiddel | 500.000 |
| 2 | Tramadol | Pijnstiller | 450.000 |
| 3 | Temazepam | Slaap- en kalmeringsmiddel | 370.000 |
| 4 | Amitriptyline | Antidepressivum | 190.000 |
| 5 | Diazepam | Slaap- en kalmeringsmiddel | 150.000 |
| 6 | Tramadol met paracetamol | Pijnstiller | 140.000 |
| 7 | Zolpidem | Antidepressivum | 130.000 |
| 8 | Mirtazapine | Antidepressivum | 120.000 |
| 9 | Morfine | Pijnstiller | 120.000 |
| 10 | Lorazepam | Slaap- en kalmeringsmiddel | 120.000 |
Bron: SFK, 2022
Belangrijkste medicijngroepen uit categorie III
| Medicijngroep | Toepassing | Aantal patiënten | |
| 1 | Opioïden | Pijn | 870.000 |
| 2 | Anxiolytica | Angst | 860.000 |
| 3 | Hypnotica en sedativa | Slaapproblemen en onrust | 760.000 |
| 4 | Antidepressiva | Depressie | 330.000 |
| 5 | Antihistaminica, systemisch | Allergieën | 115.000 |
| 6 | Anti-epileptica | Epilepsie | 9.000 |
| 7 | Antipsychotica | Psychose | 9.000 |
| 8 | Algemene anesthetica | Pijn | 3.000 |
| 9 | Middelen bij verslaving | Verslaving | 2.000 |
| 10 | Overige middelen centraal zenuwstelsel | Aandoeningen van het zenuwstelsel | 500 |
Bron: SFK, 2022
Navraag Patiëntenpanel
Het IVM deed navraag bij het eigen Patiëntenpanel om een indruk te krijgen hoe patiënten omgaan met medicijnen met invloed op de rijvaardigheid. Allereerst vroegen wij hen op de website www.rijveiligmetmedicijnen.nl te controleren of zij mochten rijden met hun medicijnen. Er waren 27 patiënten die aangaven dat zij op dat moment niet mochten rijden met hun medicijnen. 8 patiënten gaven aan dat ze dit bewust (af en toe) wel deden, ondanks dat ze niet mochten rijden. Slechts een klein deel, 3 van de 27 patiënten, wist niet dat ze niet mochten rijden. Alhoewel het om een beperkte steekproef gaat, lijkt een deel van de mensen wel te rijden met de medicijnen. Meer gericht onderzoek is nodig om inzage te krijgen in het aantal medicijngebruikers dat met deze middelen toch achter het stuur plaatsneemt.
Kennis en gedrag van patiënten met medicijn uit categorie III
| Wist je dat je op dit moment niet mag rijden? | Aantal |
| Ja, ik rijd ook niet op dit moment | 13 |
| Ja, ik rijd wel af en toe op dit moment | 6 |
| Ja, ik rijd wel op dit moment | 2 |
| Nee | 3 |
| Niet ingevuld | 3 |
Bron: IVM, 2022
Neem je verantwoordelijkheid en help de verkeersveiligheid te verbeteren
Rijden onder invloed van rijgevaarlijke medicijnen komt te veel voor volgens betrokken IVM sectorcoördinator medicatieveiligheid, Els Dik. De helft van de volwassen medicijngebruikers slikt een medicijn met invloed op de rijvaardigheid. Een groot deel van deze mensen mag tijdelijk of helemaal niet rijden. Mogelijke effecten van rijgevaarlijke medicijnen zijn duizeligheid, sufheid, moeite met concentratie, wazig zien en een verminderde coördinatie. Het gevolg is dat je minder snel op onverwachte situaties reageert. Dit leidt eerder tot ongelukken. Het pleit voor meer bewustzijn bij medicijngebruikers die zich moeten verzekeren of ze mogen rijden met hun medicijnen. Dit is eenvoudig voor iedereen na te gaan op www.rijveiligmetmedicijnen.nl of op apotheek.nl.
Voor zorgverleners staat het belang om je patiënten blijvend goed te informeren voorop. Er rijden nog steeds patiënten met medicijnen die de rijvaardigheid beïnvloeden omdat ze niet op de hoogte zijn van het gevaar. Volgens de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO) hebben artsen en apothekers de plicht om de patiënt in te lichten over mogelijke bijwerkingen van de voorgeschreven medicijnen en over mogelijke alternatieven. Dit onderstreept nut en noodzaak voor artsen en apothekers om je patiënten goed te adviseren en waarschuwen, zowel bij het voorschrijven als verstrekken.
Lees meer:
<Link naar publicatie PW SFK op www.sfk.nl, beschikbaar week 1-2 jan ’23>
<Artikel navraag Patiëntenpanel: geneesmiddelen en verkeer>